آلودگی سرب و تأثیر آن بر سلامتی
در سال‌های اخیر آلودگی سرب به یکی از معضلات زیست‌محیطی به‌خصوص در حوزه سلامت تبدیل شده است. سرب ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی در وسایل نقلیه و کارخانه‌ها و همچنین مواد شیمیایی ترکیب شده با سرب، همگی عامل انتشار این ماده سمی در سطح زمین هستند. سرب یک ماده تجمعی است که بر چندین سیستم بدن تأثیر می‌گذارد و به‌ویژه برای کودکان خردسال مضر است. سرب در بدن بر مغز، کبد، کلیه و استخوان‌ها اثر می‌گذارد. وارد ساختار دندان‌ها و استخوان‌ها می‌شود و با گذشت زمان در کلیه‌ها تجمع می‌یابد. میزان در معرض قرارگیری، معمولاً از طریق اندازه‌گیری سرب در خون ارزیابی می‌شود. سرب موجود در استخوان در دوران بارداری در خون آزاد و به جسم جنین در حال رشد وارد می‌شود. هیچ سطح هدفی وجود ندارد که از اثرات مضر سرب در امان باشد.
مواردی از مواد حاوی سرب
سرب یک فلز سمی است که به‌طور طبیعی در پوسته زمین یافت می‌شود. استفاده بیش‌ازحد از آن منجر به آلودگی سرب گسترده در محیط و درنتیجه مواجه انسان با خطرات سلامتی ناشی از سرب می‌شود. منابع مهم آلودگی محیطی شامل فعالیت‌های استخراج، ذوب، تولید و بازیافت و در برخی کشورها، استفاده از رنگ‌های حاوی سرب، بنزین و سوخت هواپیمایی سربدار است. بیش از سه‌چهارم مصرف سرب جهانی برای تولید باتری‌های اسیدی برای استفاده در وسایل نقلیه موتوری است. بااین‌حال، سرب در بسیاری از محصولات دیگر نیز استفاده می‌شود، به‌عنوان‌مثال رنگ‌دانه‌ها، لحیم‌کاری، شیشه‌های رنگی، ظروف شیشه‌ای کریستال، مهمات، لعاب‌های سرامیکی، جواهرات، اسباب‌بازی‌ها و در برخی از مواد آرایشی و داروهای سنتی از ترکیبات سربدار استفاده می‌شود. آب آشامیدنی منتقل شده از طریق لوله‌های سربی یا لوله‌های متصل به لحیم سرب نیز ممکن است حاوی سرب باشد.
منشأ آلودگی سرب در مواد معدنی حاوی سرب و انواع صنایع سربدار می‌باشد
منابع و مسیرهای مواجهه
افراد می‌توانند از طریق منابع شغلی و محیطی در معرض آلودگی سرب قرار بگیرند. این منابع عمدتاً عبارت‌اند از:
_ استنشاق ذرات سرب تولید شده در اثر احتراق مواد سربی همچون ذوب و بازیافت سرب، استفاده از بنزین یا سوخت هواپیمایی حاوی سرب
_ بلعیدن گردوغبار آلوده به سرب، آب (از لوله‌های سربدار) و غذا (از ظروف لعاب‌دار سربی یا لحیم سرب)
_ استفاده از انواع خاصی از مواد آرایشی و دارویی غیراستاندارد همچون انواع خاصی از سرمه و رژ لب، همچنین در برخی از داروهای سنتی که در کشورهایی مانند هند، مکزیک و ویتنام استفاده می‌شود.
سرب موجود در لوازم‌آرایشی یکی از منابع آلودگی سرب
کودکان یک موضع هدف حساس در برابر سرب
کودکان خردسال در مواجه با آلودگی سرب بسیار آسیب‌پذیر هستند، زیرا آن‌ها 4-5 برابر بیشتر از بزرگ‌سالان سرب بلعیده شده از یک منبع را جذب می‌کنند. علاوه بر این، کنجکاوی ذاتی کودکان و رفتار دهان‌به‌دهان آن‌ها با توجه به سن، منجر به دهان زدن و بلعیدن اشیا حاوی سرب یا روکش سرب می‌شود. خطر این در معرض قرارگیری، در کودکان مبتلا به اختلال روانی به نام پیکا (هوس شدید برای خوردن مواد غیر غذایی)، که ممکن است طی آن، رنگ دیوارها، قاب درها و مبلمان را بخورند، بزرگ‌تر می‌شود. در سال‌های اخیر، قرار گرفتن در معرض خاک و گردوغبار آلوده به سرب ناشی از بازیافت و استخراج باتری باعث مسمومیت جمعی سرب و مرگ‌ومیر متعدد در کودکان خردسال در نیجریه، سنگال و سایر کشورها شده است. همچنین، کودکان کم‌غذا بیشتر مستعد ابتلا به سرب هستند زیرا بدن آن‌ها در صورت کمبود سایر مواد مغذی مانند کلسیم یا آهن، سرب بیشتری جذب می‌کند.
کودکان همواره در معرض انواع آلودگی سرب
اثرات مسمومیت با سرب بر روی کودکان
قرار گرفتن در معرض سرب می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامتی کودکان داشته باشد. در مقادیر زیاد، سرب به مغز و سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند و باعث کما، تشنج و حتی مرگ می‌شود. از طرفی، کودکانی که از مسمومیت شدید سرب جان سالم به در می‌برند ممکن است دچار عقب‌ماندگی ذهنی و اختلالات رفتاری شوند. در سطوح غلظت پایین‌تر که آلودگی سرب در بدن هیچ علامت مشخصی ندارد، می‌تواند منجر به آسیب‌های ماندگار شود. سرب به‌طور خاص می‌تواند بر رشد مغز کودکان تأثیر بگذارد و منجر به کاهش بهره هوشی (ضریب هوشی)، تغییرات رفتاری مانند کاهش دامنه توجه و افزایش رفتار ضداجتماعی و کاهش کیفیت تحصیلات شود. قرار گرفتن در معرض سرب همچنین باعث کم‌خونی، فشارخون بالا، اختلالات کلیه و آسیب به اندام‌های تولیدمثل می‌شود. اعتقاد بر این است که اثرات عصبی و رفتاری سرب غیرقابل‌برگشت است. هیچ‌یک از سطوح غلظت سرب در خون، ایمن شناخته نشده است. حتی غلظت سرب خون در حد 5 میکروگرم در دسی لیتر نیز ممکن است سبب کاهش هوش در کودکان، مشکلات رفتاری و یادگیری شود. با افزایش قرار گرفتن در معرض سرب، دامنه و شدت علائم و اثرات نیز افزایش می‌یابد.
آسیب‌پذیری کودکان در برابر سرب بیش از بزرگ‌سالان
اقداماتی در جهت کاهش استفاده از سرب
حذف موفقیت‌آمیز بنزین سربدار در اکثر کشورها، همراه با سایر اقدامات کنترل سرب، منجر به کاهش قابل‌توجه غلظت سرب خون در سطح جمعیتها شده است.. بااین‌وجود، در مورد حذف تدریجی رنگ سربدار باید کارهای بیشتری انجام شود؛ تاکنون فقط 37٪ از کشورها کنترل‌های قانونی بر روی حذف و کاهش میزان سرب موجود در رنگ‌ها را اعمال کرده‌اند. حذف تدریجی رنگ سربدار تا سال 2020، یکی از اقدامات اولویت‌دار دولت‌های قرار گرفته در نقشه راه WHO (سازمان بهداشت جهانی) بوده است. این نقشه راه در تصویب WHA70، توسط شورای بهداشت جهانی هفتم تصویب شد. دستور به حذف رنگ‌های سربدار با هدف دستیابی به کاهش مرگ‌ومیر و بیماری‌های ناشی از مواد شیمیایی خطرناک و آلودگی هوا و آب‌وخاک به میزان قابل‌توجهی، تا سال 2030 صورت گرفته است.
حذف رنگ‌های سربدار یکی از اولویت‌های لازم جهت کاهش آلودگی سرب
بار بیماری قرار گرفتن در معرض سرب
موسسه سنجش سلامت (IHME) در بررسی که در سال 2017 انجام داد مشخص کرد قرار گرفتن در معرض آلودگی سرب، سبب 1.06 میلیون مرگ‌ومیر و 24.4 میلیون معلولیت شده است و دراین‌بین، بیشترین بار آسیب در کشورهای کم‌درآمد و متوسط بوده است. IHME همچنین تخمین زده است که در سال 2016، قرارگیری در معرض سرب، علت بروز 63.2٪ از ناتوانی فکری، 10.3٪ از بیماری‌های قلبی و فشارخون، 5.6٪ از بیماری ایسکمیک قلب و 6.2٪ از موارد سکته مغزی بوده است.
اقدامات WHO
WHO سرب را به‌عنوان یک ماده شیمیایی تأثیرگذار بر سلامت عمومی اعلام کرده است که نیاز به اجرای اقدامات لازم در کشورهای عضو جهت محافظت از سلامت کارگران، کودکان و زنان در سن باروری دارد. همچنین WHO، از طریق وب‌سایت خود طیف وسیعی از اطلاع‌رسانی‌ها پیرامون ماهیت و تأثیرات سرب را در اختیار سیاست‌گذاران، مشاوران بهداشت و مردم عادی قرار داده است. WHO در حال حاضر، مشغول تدوین دستورالعمل‌هایی در زمینه پیشگیری و مدیریت مسمومیت با سرب است که به سیاست‌گذاران، مقامات بهداشت عمومی و متخصصان بهداشت، راهنمایی‌های لازم پیرامون اقداماتی جهت محافظت از سلامت کودکان و بزرگ‌سالان در معرض سرب، ارائه می‌دهد.
سازمان بهداشت جهانی اقداماتی در جهت کاهش آلودگی سرب در دست اقدام دارد
محصولات مرتبط :
- دستگاه تصفیه کننده آب کاریکو مدل dolphin
- دستگاه تصفیه کننده آب کاریکو مدل nutri-tech10
- فیلتر دستگاه تصفیه کننده آب دالتون مدل IMPERIAL
مقالات مرتبط :
1 دیدگاه